Công cụ kê khai tài sản chỉ có ý nghĩa trong phòng chống tham nhũng nếu đi kèm với một quá trình xác minh nghiêm cẩn đối với các bản kê khai để xét xem quan chức có trung thực hay không.
Thiếu một quá trình như vậy, kê khai tài sản chỉ còn là việc làm chiếu lệ làm trò cười cho công chúng.
Như ở Việt Nam, cứ đến dịp cuối năm là các tỉnh thành lại công bố số bản kê khai thiếu trung thực và hoan hỉ tự ca ngợi rằng chỉ có vài trường hợp trên tổng số hàng trăm ngàn cán bộ công chức tỉnh nhà nói dối về tài sản của mình.
Kỳ thực là, họ không hề xác minh toàn bộ hay một tỉ lệ nhất định các bản kê khai theo một quy trình xác định trước mà chỉ khi có khiếu nại, tố cáo hoặc một lý do đặc biệt nào đó đối với một cán bộ, việc xác minh bản kê khai tài sản của cán bộ đó mới được thực hiện.
Dù làm trò cười cho công chúng với con số công bố ‘không thể tin được’, tuy nhiên mỗi khi dư luận yêu cầu nghiêm túc rằng tỷ lệ kê khai gian dối thực sự là bao nhiêu, các cơ quan hữu trách lại lòng vòng và viện dẫn lý do số lượng tờ khai quá nhiều, đến hàng triệu, nên không thể xác minh cho xuể được.
Như vậy, điểm mấu chốt ở đây là phải giảm số trường hợp phải kê khai hàng năm xuống, tập trung vào nhóm cán bộ công chức ở những vị trí mà khả năng tham nhũng cao, để việc xác minh có hiệu quả hơn.
Đây cũng chính là khuyến nghị của các chuyên gia, tổ chức làm việc trong lãnh vực phòng chống tham nhũng với chính phủ Việt Nam một thời gian dài.
Nghị định 130 được ban hành tháng 10 vừa qua đã chính thức tiếp thu khuyến nghị kể trên khi lần đầu tiên quy định rõ các vị trí chức vụ phải kê khai tài sản hàng năm và quy trình xác minh các bản kê khai. Tỷ lệ cụ thể cho số cơ quan, đơn vị và số hồ sơ được chọn ngẫu nhiên để xác minh hàng năm cũng được quy định rõ. Quá trình xác minh cũng có sự tham gia của Ủy ban Kiểm tra cùng Mặt trận Tổ Quốc các cấp.
Tóm lại, quy định hiện nay đã có, còn việc thi hành sẽ cần được theo dõi thêm.
