Đại hội Toàn quốc XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam sắp tới được kỳ vọng là một sự kiện chính trị quan trọng, nơi các vấn đề hệ trọng về phương hướng phát triển đất nước trong những năm tới sẽ được quyết định. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng ngoài những mục tiêu chính trị cao cả, đây cũng là cơ hội để Tổng Bí thư Tô Lâm củng cố quyền lực cá nhân thông qua việc chỉ định lãnh đạo các tỉnh thành mới và đại biểu tham dự Đại hội. Việc này không chỉ là một phần trong chiến lược tập trung quyền lực mà còn phản ánh sự thay đổi trong cách thức ra quyết định của Đảng, bỏ qua nguyên tắc bầu cử nội bộ, nhằm bảo đảm sự kiểm soát tuyệt đối trong các quyết định quan trọng của Đảng và Nhà nước. Vậy, liệu Đại hội Toàn quốc XIV sẽ chỉ là một sự kiện chính trị mang tính chất quốc gia hay đơn thuần là một cuộc chơi quyền lực?
Trong những kỳ Đại hội Toàn quốc trước đây, lãnh đạo của các tỉnh thành và đại biểu tham dự Đại hội đều được lựa chọn qua quy trình bầu cử nội bộ, nơi mỗi đảng bộ địa phương có quyền bầu ra người lãnh đạo của mình. Tuy nhiên, trong lần Đại hội XIV sắp tới, các vị trí lãnh đạo mới của các tỉnh thành và đại biểu tham dự sẽ không được bầu theo nguyên tắc bầu cử nội bộ của Đảng, mà thay vào đó sẽ do Bộ Chính trị chỉ định. Điều này là một phần trong chiến lược của Tổng Bí thư Tô Lâm nhằm củng cố quyền lực cá nhân và đảm bảo sự kiểm soát tối đa đối với các quyết định quan trọng của Đảng và Nhà nước.
Mặc dù đây là một động thái được biện minh bằng lý do muốn nhanh chóng hoàn thành các cải cách và cải thiện hiệu quả quản lý, nhưng thực tế, việc chỉ định lãnh đạo thay vì bầu cử không những làm suy yếu tính dân chủ nội bộ của Đảng mà còn làm dấy lên mối lo ngại về sự tập trung quyền lực vào tay một nhóm người. Thực tế, việc chỉ định này không chỉ ảnh hưởng đến quá trình lựa chọn lãnh đạo mà còn tạo ra sự thiếu vắng sự tham gia của các đảng viên và các tầng lớp khác trong xã hội vào quá trình ra quyết định. Khi quyền lực tập trung vào tay một số ít người, những quyết định quan trọng của Đảng và Nhà nước sẽ dễ dàng bị chi phối bởi các lợi ích nhóm và không phản ánh đầy đủ ý chí của toàn thể đảng viên.
Củng cố quyền lực có thể mang lại một số lợi ích nhất định, đặc biệt là trong việc duy trì sự ổn định chính trị và thúc đẩy các cải cách sâu rộng. Việc duy trì một cơ cấu quyền lực mạnh mẽ và ổn định có thể giúp Đảng và Nhà nước đối phó với các thách thức trong nước và quốc tế, đồng thời đảm bảo rằng các quyết định quan trọng được đưa ra một cách nhanh chóng và thống nhất. Sự ổn định này có thể thúc đẩy các cải cách và thay đổi trong nền kinh tế và xã hội, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển bền vững.
Tuy nhiên, việc tập trung quyền lực vào tay một nhóm nhỏ không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tích cực. Nếu không có sự giám sát và kiểm tra chặt chẽ, việc này sẽ dẫn đến tình trạng lạm quyền và tham nhũng. Một khi quyền lực không được kiểm soát đúng mức, các lãnh đạo có thể sử dụng quyền lực của mình để phục vụ cho lợi ích cá nhân hoặc nhóm, thay vì vì lợi ích chung của quốc gia. Điều này có thể làm suy yếu tính minh bạch và công bằng trong việc ra quyết định, dẫn đến việc các chính sách không thực sự đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của người dân.
Một trong những mối nguy lớn nhất của việc tập trung quyền lực vào tay một số ít người là nguy cơ tham nhũng gia tăng. Khi một nhóm người có quyền lực tuyệt đối trong việc ra quyết định, việc thiếu giám sát và kiểm tra sẽ tạo ra môi trường dễ dàng cho tham nhũng phát triển. Các nhóm lợi ích có thể thao túng các quyết định kinh tế, chính trị để thu lợi cho cá nhân hoặc tổ chức của họ. Điều này sẽ khiến cho công cuộc chống tham nhũng trở nên kém hiệu quả, khi các cơ chế giám sát không đủ mạnh để đối phó với những hành vi lạm dụng quyền lực.
Bên cạnh đó, việc thiếu trách nhiệm trong việc quản lý nhà nước cũng là một hệ quả của việc tập trung quyền lực. Khi quyền lực được nắm giữ bởi một số ít cá nhân mà không có sự tham gia của các cấp dưới hay của xã hội, những quyết định của các lãnh đạo có thể thiếu tính thực tiễn, không phản ánh đúng nhu cầu và nguyện vọng của người dân. Điều này không chỉ dẫn đến sự thiếu công bằng trong quản lý nhà nước mà còn ảnh hưởng đến niềm tin của người dân đối với hệ thống chính trị.
Để tránh những nguy cơ do việc tập trung quyền lực gây ra, Việt Nam cần thiết lập các cơ chế giám sát độc lập và có sự phân bổ quyền lực hợp lý trong Đảng và Nhà nước. Việc giám sát quyền lực phải được thực hiện một cách minh bạch và hiệu quả, đảm bảo rằng các quyết định quan trọng luôn có sự tham gia của các tầng lớp trong xã hội và các cơ quan kiểm tra độc lập. Các tổ chức dân sự, báo chí và các tổ chức giám sát phải được phép hoạt động tự do, giúp tăng cường tính minh bạch trong các quyết định chính trị.
Bên cạnh đó, cần phải tái xác lập các quy trình bầu cử nội bộ để đảm bảo rằng lãnh đạo của Đảng và Nhà nước không chỉ được chỉ định từ trên xuống mà còn phải được chọn lựa từ các đảng viên và đại diện của các địa phương. Quy trình này sẽ giúp tăng cường tính đại diện và giảm thiểu tình trạng lạm quyền và tham nhũng.
Đại hội Toàn quốc XIV không chỉ là một sự kiện chính trị quan trọng mà còn là một cơ hội để Tổng Bí thư Tô Lâm củng cố quyền lực cá nhân, qua đó tác động sâu rộng đến các quyết định chính trị và các cải cách trong tương lai. Mặc dù việc củng cố quyền lực có thể giúp ổn định chính trị và thúc đẩy cải cách, nhưng nếu không có sự kiểm soát và giám sát chặt chẽ, việc tập trung quyền lực sẽ dễ dàng dẫn đến tình trạng lạm quyền, tham nhũng và thiếu trách nhiệm trong quản lý nhà nước. Để tránh những nguy cơ này, cần có các cơ chế giám sát độc lập, minh bạch và sự phân bổ quyền lực hợp lý để đảm bảo rằng quyền lực được sử dụng công bằng, có trách nhiệm và mang lại lợi ích cho tất cả người dân.
